Herhangi bir sağlık sorunu olmayan yenidoğan bebekte, her tür kontrol edilemeyen ağrıya “kolik” ya da gaz sancısı denir. Çoğunlukla doğumdan sonra ikinci ya da üçüncü hafta ortaya çıkan ağrının sebep olduğu huzursuzluk dönemi, ortalama üç ayda son bulur.

Ülkemizde yaklaşık her 5 bebeğin 1’inde görülen kolik, bebeklerin ilk 3 aylık dönemlerinde en sık yaşanan durumdur ve erkek bebeklerde kolik daha sık görülür.

Kolik bebek nasıl anlaşılır?

Bebek sakinken, aniden ağlamaya başlar, bacaklarını karnına doğru çeker, yüzü kızarır. Karnı şişip, gerginleşir, ellerini sıkar hatta kısa sürelerle nefesini bile tutar. Gözlerini yumabilir veya sonuna kadar açabilir. Beslenme ve uyku düzeni ağlamayla bozulur, bebek huzursuzlaşır. Emmek isteyen bir bebek, emmeye başladıktan kısa bir süre sonra ağlayarak emmeyi bırakabilir veya tam uykuya dalmışken birkaç dakika sonra uyanarak ağlamaya devam edebilir.

Çoğunlukla öğleden sonra başlayan huzursuzluk nöbetleri yenidoğan bebek yorgun düşüp uyuyuncaya kadar ya da bağırsak hareketleri düzelip gaz çıkarıncaya kadar sürebilir. Genelde sancılar günün aynı saatlerinde, yenidoğan bebek meme emdikten ya da mama yedikten sonra başlar.

Kolik teşhisi nasıl konur?

Her gaz sancısı kolik değildir. Bir bebeğin kolik olarak kabul edilebilmesi için sancıların sık tekrarlanan periyotlarla oluşması gerekir.

Amerikalı çocuk hastalıkları uzmanı Dr. Moris Wessel’in bundan yaklaşık 40 yıl önce oluşturduğu kurama göre koliği olan bebekler:

• Günde ortalama 3 saatten fazla ağlar
• Bu durum, haftada 3 günden fazla tekrarlar
• 3 haftadan uzun sürer
• 3. haftada şiddetlenip, 3. ayda azalmaya başlar

Bebeklik döneminde reflü, besin alerjisi, kulak ağrısı, idrar yolu iltihapları, pişik, pamukçuk, fıtık gibi rahatsızlıklar da ağlamaya sebep olabilir, anne ve babaların bebeklerini yakından gözlemlemeleri ve vakit kaybetmeden hekime başvurmaları teşhis konulmasını mümkün kılacaktır.

Kolik / gaz sancısı ne değildir?

Kolik bir hastalık değil, bir sancı şeklidir. Ciddi karın ağrısına neden olsa da bebeklerin beslenmesi ve kilosu kolikten etkilenmez. Kolikli bebeğin büyüme ve gelişmesi normaldir, bebeğin fizik muayenesinde herhangi bir sorunla karşılaşılmaz. Kolik aşağıdaki belirtileri göstermez, aşağıdaki belirtiler olduğu taktirde hekiminize başvurmanız uygun olacaktır:

• Ateş
• Şiddetli kusma
• İshal veya kabızlık
• İştah kaybı
• Kilo alımının azalması
• Soluk ten rengi

 

Bebek gazına kesin çözüm var mı? 

Nedeni tam olarak bilinmediği için tedavisi de belirli değildir, tedavisi koliği tetikleyen şartların ortadan kaldırılmasıyla yapılır.

 

Kolik bebeğinize zarar verir mi?

Aşırı ağlamanın bebeğe bir zararı yoktur. İkinci aydan itibaren kolik ağlamaları azalmaya başlar. 3. – 4. aya geldiğinizde kaybolur. Ağlama nöbetlerini tamamen yok etmenin kesin bir yolu yoktur ama bazı uygulamalarla süresi kısaltılabilir.

Kolik neden olur?

Kolik / gaz sancısının birden fazla sebebi olduğu düşünülmektedir. Bunlardan en yaygın olarak tartışılanı yenidoğan bebeklerin sindirim sistemlerinin henüz tam olarak olgunlaşmamış olmasıdır. Emilen anne sütü ya da mamanın parçalanıp sindirilebilmesi için bağırsak ve pankreas tarafından salgılanan emzimlere ihtiyaç duyulmaktadır. Bebeklerde ilk aylarda sindirim enzimleri son derece azdır. Bu yüzden sindirim sistemi yeterince gelişmeyen bebekler gazlarını çıkarmakta zorlanırlar.

Diğer bir grupta ise yapılan araştırmalar, koliğin çıkış noktası olarak bebeğin anneyle kurduğu ilişkiyi analiz etmektedir. Anne gergin olduğunda ve emzirme deneyimini keyifle yaşamadığında, anne bebeğini tedirgin tutar ve bebek de bunu hisseder. Bir an önce karnını doyurup, memeden çekilmek ister. O yüzden hızlı hızlı emer ve dolayısıyla hava da yutar ve bu durum gaz oluşumuna sebep olabilir.

Üçüncü grupta ise bebeğin nörolojik gelişiminin koliğe sebep olduğu düşünülmektedir. Yenidoğan bebek, henüz sinir sistemi olgunlaşmadığı için çevresinde olanları anlayamaz, televizyon sesi, kapı zilinin sesi, sokaktan geçen arabanın sesi gibi birçok uyaranı kaydeder. Uyaran bombardımanı altındaki bebek akşam saatlerinde iyice gergin ve uyarılmış olur ve bunun sonucunda nedensiz ağlamalar görülür.

Bebek gazı en kolay nasıl çıkarılır?

Aşağıdaki listede birçok anne ve babanın kendi bebekleri için keşfettikleri çözümler listelenmiştir, bunlardan hepsi bebeğinize iyi gelebilir veya hiçbiri iyi gelmeyebilir. Bazen ne yazık ki bebeğinizin sindirim sisteminin gelişmesini beklemekten başka çare olmamaktadır.

 Bebeğinizle yapabilecekleriniz: 

• Ağladığı zaman kucağınıza alarak onu sakinleştirmeye çalışın. Kucağınızda gezdirin ya da yavaş yavaş sallayın. Yalnız olmadığını, yanında olduğunuzu hissettirin.
• Sakin ve sessiz bir yerde emzirin, gürültü, parlayan ışıklar, evin kalabalık olması, çevrenin telaşı da bebekteki rahatsızlık durumunu artırabilir.
• Bebeğinizi uyku düzenine alıştırmaya çalışın. Geceleri daha çok uyumasını sağlayın, gündüzleri ise çok uzun süreler uyumasına izin vermeyin.
• Akşam banyo yaptırmanız akşamki uykusunu rahat uyumasına yardımcı olacaktır
• Açlık nedeniyle ağlamasını azaltmak üzere bebeğinizi sık aralıklarla az az besleyin.
• Bebeğiniz açsa ve ağlıyorsa, beslemeden önce bebeğinizi sakinleştirin, yoksa beslenirken hava yutacaktır
• Bebek burnu tıkalıysa beslenirken ağızdan hava yutar, emzirmeden önce buruna serum fizyolojik damlatılıp, burnu temizlendikten sonra beslenmelidir.
• Emzirirken ya da biberon ile beslerken bebeğinizin hava yutmamasına özen gösterin. Meme ucunu olabildiğince geniş olarak bebeğinizin ağzına verin.
• Emzirirken annenin bir memeyi tamamen boşaltana kadar önermesi tavsiye edilmektedir. Memeden gelen anne sütünün ilk, orta ve son kısmının içeriği farklıdır, son kısmının daha az gaz yaptığı belirtilmektedir.
• Biberon ile besleniyorsa biberonu yatay değil, dik olarak verin. Bebeğin başını midesinden daha yukarda tutması ile süt, midenin alt kısmına yerleşecek, hava daha yukarıda kalacak ve geğirmeyle boşalması kolay olacaktır
• Biberon emziğinin tamamen mama dolacak şekilde biberonu kaldırılması önemlidir çünkü biberon emziği tam dolmazsa bebek hava yutabilir.
• Mama kullanıyorsanız doktorunuza başvurarak daha az gaz yapan bir mamayı tercih edebilirsiniz.
• Biberon için mama hazırlarken mamanın suya tamamen karıştığından ve su içerisinde mama parçacıklarının kalmadığından emin olun.
• Mamayı suya karıştırmak için biberonu yukarı aşağı çalkalamayın, mama içerisinde gaz baloncukları oluşacaktır.
• Her beslenmeden sonra en az yarım saat, bebeğin pışpışlanması ve bebeğin gazının çıkartılması onu rahatlatacaktır. Aynı şekilde, gazının çıkmasına yardımcı olmak için, bebeğe bisiklet çevirir gibi pasif bacak hareketleri yaptırmak veya masaj yapmak da önerilir.
• Yenidoğan bebeğin bulunduğu ortamın aşırı sıcak veya soğuk olmamasına özen gösterin
• Bebeğin uzun süre aynı konumda yatırılması, dar, sıkıcı ve üst üste kıyafetler veya kundaklanmadan dolayı hareket kabiliyetinin sınırlanması gaz sancılarını artırabilir
• Kolik ağlamaları genelde aynı saatlerde olur. Bu saatlere yaklaştığında bebeğin ilgisini farklı yöne çekmek için her zaman yaptığınızdan farklı bir aktivite yapabillirsiniz, örneğin pencere ya da ayna önüne gitmek gibi, bu şekilde ağlama saatlerinin kısalması mümkün olabilir
• Bebeğinize anne karnında duyduğa seslere yakın sesleri dinletmek onu rahatlatacaktır, bu konuda internetten indirebileceğiniz ve saç kurutma makinesi, elektrik süpürgesi, araba motoru ya da okyanus dalgaları sesi çıkartan birçok uygulama bulunmaktadır.
• Bebeğin karnına ve ayaklarını sıcak tutmak onu iyi hissettirecektir
• Bebeğin ritmik hareketler ile kucakta sallanması, yüzüstü olarak dizlerinizin üzerinde sallanması, bebeğinizle dans etmeniz ve sallanan koltuk onu sakinleştirerek susturacaktır.

Emzik kullanmak fayda sağlar mı?

Uzmanlar akılcı kullanıldığı taktirde emzik kullanımının işe yaradığını söylüyorlar. Emzik kullanımını uyku ve kolik saatleri ile sınırlamak ve bebeğin her huzursuz olduğu anda emziği ağzına vermekten kaçınmak akılcı kullanım olarak değerlendiriliyor.

Gaz sancısı / kolik gidermek için annenin yapabilecekleri:

Araştırmalar, annenin vücudunu etkileyen her gıdanın bebeği de etkilediğini gösteriyor. Her gıda her annede gaz yapmadığı için, en doğrusu annelerin kendi yedikleri ile bebeklerindeki gaz sancısı düzeyi arasındaki ilişikiyi yediklerini not ederek gözlemlemeleri.  Emziren annelerin kendi diyetlerinde dikkat etmesi gereken konuları aşağıda listelenmiştir:

• Annenin her yemekten sonra 1 çay kaşığı kimyon’u 1 bardak su ile içmesi, annenin mide ve bağırsaklarındaki problemleri azaltacağı için hem anneye hem de bebeğine çok iyi gelecektir
• Birçok anne için baharatlı gıdalar, buğday ürünleri, kuruyemiş, süt, çay-kahve, kola, çikolata, kuru fasulye, nohut, turşu, turp, lahana, karnabahar, brokoli, sarımsak, yumurta, turunçgiller, kavun gibi gıdalar gaz yapıcı olurlar.
• Annelerin aynı şekilde soğuk gıda tüketmemeleri gerekmektedir.

 

Kolik / gaz sancısını gidermek için kullanılabilecek damlalar, şuruplar, çaylar ve kremler:

Çoğu ebeveyn bebek gazı için en iyi ilaç hangisidir diye araştırmaktadır. Bitkisel içerikli ve bebeğe yan etkisi olmayan gaz giderici damlalar, bağırsak içerisindeki bakterilerin dengesini destekleyen damlalar, gaz sancısı hafifletme ve uykuya dalmayı kolaylaştırıcı çaylar ve gaz çıkartıcı özelliği olan yağlar anne ve babalara bebeklerinin gaz sancılarını hafifletme konusunda yardımcı olmaktadır.

Anne ve babaların sıklıkla kullandığı damla ve şuruplar aşağıda belirtilmiştir. Listede yer alan ürünlerden herhangi birini kullanmadan önce yan etki, ilaç etkileşimi gibi konularda hekiminize başvurmanız önerilmektedir.

• BioGaia
• sab simplex
• Nurse Harvey’s
• Zinco
• Metsil
• OM-X
• Babuline
• Colinox
• Mylicon
• Melila
• Hyper flatuben
• Mommy’s bliss gripe water
• Herbix
• Infacol
• Lefax
• Baybay
• Babi-x zen

Rezenoil (rezene yağı), ayçiçeği yağı, tatlı badem yağı, anason yağı, susam yağı, kimyon yağı, acı yavşan otu ve dereotu yağı gibi bitkisel ve doğal yağların bebeklerde oluşan gazın giderilmesinde yardımcı olduğu bilinmektedir.

Acı elma yağı (adaçayı), biobaby ve Wind kalbe kremi ise bebeğe gaz sancısı hafifletici masaj yapmak için kullanılabilir.

 

*Bu yazı Aileden Biri Evde Bakım Merkezi yenidoğan hemşireleri, alanda çalışan uzmanların katkıları ve çeşitli makalelerden yapılan alıntılardan derlenmiştir. Bu sitede verilen bilgiler hiçbir şekilde hekim tavsiyesinin yerini alamaz. Bebeğinizde beklenmedik bir davranış veya rahatsızlık belirtisi gözlemlerseniz, lütfen doktorunuza danışın.